Wat is UV-straling
De drie soorten:
- UV-A stralen dringen door in onze huid en worden bijna niet tegengehouden door de ozonlaag.
- UV-B stralen geven een natuurlijke bescherming tegen de zon door verkleuring en verdikking van de huid.
- UV-C stralen bereiken de aarde niet, ze worden vastgehouden in de ozonlaag.
Wat is UV-straling?
De zon is een vuurbal die een onvoorstelbare hoeveelheid energie uitstraalt. Dat we niet onbeperkt kunnen zonnen, komt vooral door een klein deel van alle zonnestralen: de ultraviolette straling (UV). Te veel UV-straling kan schade aan de huid veroorzaken: op korte termijn verbranding, op lange termijn een versnelde veroudering van de huid, maar ook een grotere kans op huidkanker. De hoeveelheid UV-straling hangt niet af van de temperatuur. Ook op een zonnige dag met lage temperaturen kan er veel UV-straling zijn. Er zijn drie soorten UV-straling. UVC-straling is het sterkst maar bereikt het aardoppervlakte niet. Van alle UVB-straling bereikt slechts een klein deel de aarde. De UVA-straling bereikt de aarde ongehinderd, ook als er bewolking is. UVB-stralen zijn de belangrijkste veroorzakers van zonnebrand. Maar ook hoge doseringen UVA kunnen schade aanrichten aan de huid, zoals zonnebrand en huidkanker. In het dagelijks leven hebben we altijd te maken met een combinatie van UVA en UVB en is het effect op de huid vaak een wisselwerking. (bron: brochure Veilig zonnen van Nederlandse Kankerbestrijding KWF)
Effecten van UV op onze huid.
Een belangrijk doel van het zonnebaden is zeer zeker het 'bruin worden'. Dit geldt tenminste voor mensen met een lichte huidskleur. Een tintje is nog altijd een teken van gezondheid en soms - na een vakantie - een bewijs dat het goed weer is geweest.
Hoe worden we bruin? Onder de invloed van UV stralen verdikt de opperhuid zich (voornamelijk effect UVB). UV straling stimuleert pigmentvormende cellen (melanocyten) in de huid tot het vormen van pigmenten. Dit pigment beschermt de onderliggende cellen tegen UV. De combinatie van verdikking van de huid en de vorming van pigment is onze natuurlijke bescherming tegen de inwerking van UV straling.
Beschadigingen in de huid
De UV straling wordt geabsorbeerd door de huid maar dringt daar niet erg diep in. Het grootste deel wordt al in de opperhuid geabsorbeerd. De straling wordt daar door moleculen zoals eiwitten en DNA geabsorbeerd, waarin dan veranderingen kunnen optreden. De veranderingen zijn schadelijk maar gelukkig worden beschadigde moleculen meestal afgevoerd. Er zijn verschillende herstelmechanismen in ons lichaam om beschadigd DNA te repareren.
Maar beschadigingen van DNA kunnen zich ophopen en op termijn nare gevolgen hebben.
Schade op korte termijn
Het bekendste korte-termijn effect is het rood worden, ook wel zonnebrand of erytheem genoemd. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door UVB straling waardoor via bepaalde mechanismen de bloedvaatjes verwijden en de huid rood wordt. De pijn treedt meestal pas uren na de verbranding op.
Een ander korte-termijn effect dat kan optreden, is huiduitslag en een tijdelijke vermindering van de werkzaamheid van het immuunsysteem.
Lange termijn effecten
Bij regelmatige langdurige blootstelling aan zonlicht kunnen nare effecten optreden zoals:
- vroegtijdige veroudering van de huid (rimpels, vermindering elasticiteit)
- pigmentvlekken en andere cosmetisch storende effecten
- oogletsel (staar, cataract)
- huidkanker
Van alle boven genoemde effecten is huidkanker onze grootste zorg.
De belangrijkste soorten met hun risicobevorderende factoren:
- Plaveiselcarcinoom, komt vooral voor op regelmatig intensief blootgestelde huid. Combinatie met roken is een risicofactor voor carcinoom op de lip.
- Basaalcelcarcinoom, incidenteel excessieve blootstelling is een risicofactor.
- Melanoom, incidenteel excessieve blootstelling, er zijn aanwijzingen dat vooral verbranding op jonge leeftijd mogelijk een belangrijke factor is.
Onregelmatige excessieve blootstelling aan de zon geeft de huid geen kans om huidverdikking en pigmentering hun werk te laten doen als bescherming tegen UV. Verder is blootstelling op jonge leeftijd (voor 18e jaar) waarschijnlijk een belangrijke risicofactor voor melanoom.
Verschil lichte huidtypes en donkere huidtypes
Het blijkt dat er nogal wat verschillen zijn tussen de verschillende mensenrassen in de gevoeligheid voor UV straling. Dit heeft deels te maken met het verschil in huidtype en de pigmentering. Maar UV-belasting en de bescherming daartegen door de gekleurde huid, is niet alles bepalend. Zo krijgen sommige donkere rassen relatief meer huidaandoeningen op plekken die juist niet vaak aan de zon worden blootgesteld. Onderzoek hiernaar is nog gaande.
Toename aantal gevallen van huidkanker in de afgelopen decennia
Deze toename is waarschijnlijk voornamelijk het gevolg van de toegenomen populariteit van het 'bruinen'. Bron: www.nrg-nl.com